Polskie ślady w Peru

Lima
- Niedaleko Plaza de Armas (Plac Broni) w Limie znajduje się także jedyny w tym mieście dworzec kolejowy, skąd odjeżdża Kolej Transandyjska - najwyżej położona linia kolejowa na świecie, zbudowana w II połowie XIX wieku. Z poziomu morza pnie się ona na wysokość ponad 4800 m n.p.m., pokonuje wysokogórskie przełęcze, doliny i góry. Na trasie zbudowano niezliczoną ilość wysokich mostów i głębokich tuneli. Jej konstruktorem był kolejny nasz rodak inżynier Ernest Malinowski, który jest bohaterem narodowym Peru. W budowie kolei brał również udział inny Polak, inżynier Aleksander Miecznikowski. Z inicjatywy polskiego Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Komunikacji ufundowano pomnik Malinowskiego. 9 lipca 1999 roku pomnik został odsłonięty na przełęczy Ticlio - na wysokości 4818 m n.p.m. - w najwyższym punkcie linii kolejowej. Malinowski zaprojektował również plany murów obronnych w Callao i brał udział w ich obronie przed Hiszpanami w 1866 roku. Obecnie rocznica bitwy - 2 maja - jest ważną datą w historii Peru. Jego nagrobek znajduje się na cmentarzu w Limie w dzielnicy La Victoria.
- Ojciec Edmund Szeliga, zakonnik założył Instytut Medycyny Andyjskiej. Podczas naszej rozmowy ojciec Szeliga, dziś dziewięćdziesięcioletni staruszek (wygląda na nie więcej niż 70 lat), powiedział nam, że przyjechał do Peru w 1930 roku na misję i został na stałe. W Limie jego medykamenty to głównie zioła z Dżungli Amazońskiej. Wiedzę na ten temat ojciec Szeliga zdobył od szamanów, gdy żył w sercu peruwiańskiej dżungli. Do dzisiaj w dżungli ma swoją "rezydencję". Zakonnik leczy między innymi takie choroby jak nowotwory czy AIDS. Lekarstwem na raka jest vilcacora - drzewo, rosnące w Dżungli Amazońskiej. Śladem ojca Szeligi i badań nad vilcacorą w 1999 roku przyjechało do Peru kilku polskich lekarzy.- Ojciec Edmund Szeliga, zakonnik założył Instytut Medycyny Andyjskiej. Podczas naszej rozmowy ojciec Szeliga, dziś dziewięćdziesięcioletni staruszek (wygląda na nie więcej niż 70 lat), powiedział nam, że przyjechał do Peru w 1930 roku na misję i został na stałe. W Limie jego medykamenty to głównie zioła z Dżungli Amazońskiej. Wiedzę na ten temat ojciec Szeliga zdobył od szamanów, gdy żył w sercu peruwiańskiej dżungli. Do dzisiaj w dżungli ma swoją "rezydencję". Zakonnik leczy między innymi takie choroby jak nowotwory czy AIDS. Lekarstwem na raka jest vilcacora - drzewo, rosnące w Dżungli Amazońskiej. Śladem ojca Szeligi i badań nad vilcacorą w 1999 roku przyjechało do Peru kilku polskich lekarzy.
- W Muzeum Złota w Limie jest wycięty z polskiej gazety artykuł Elżbiety Dzikowskiej na temat Peru.
- Profesor Mariusz Ziółkowski jest szefem Andyjskiej Misji Archeologicznej Uniwersytetu Warszawskiego w Peru. Natomiast w miejscowości Tablada de Lurin koło Limy badania archeologiczne prowadzi profesor Krzysztof Makowski, który z odkrytych przedmiotów stworzył miejscowe muzeum. Jest on dziekanem Wydziału Humanistycznego Pontyfikalnego Uniwersytetu Katolickiego w Limie, kierownikiem Międzynarodowej Uniwersyteckiej Szkoły Wykopaliskowej w Tablada de Lurín oraz dyrektorem Instytutu Konserwacji i Restauracji Zabytków Ruchomych "Yachaywasi". Profesor Makowski wydaje także pierwsze w Peru czasopismo poświęcone konserwacji, historii sztuki i archeologii - "Iconos".
- Edward Habich w 1876 roku w Limie założył pierwszą politechnikę w całej Ameryce Łacińskiej, która obecnie jest najważniejszą wyższą uczelnią w Peru (Narodowy Uniwersytet Inżynieryjny). W 1914 roku wzniesiono pomnik na jego cześć oraz na cześć innych polskich inżynierów, których Habich sprowadził do Peru na prośbę peruwiańskiego rządu. W innej szkole wyższej - Narodowym Uniwersytecie Świętego Marka - w ostatnim ćwierćwieczu XIX wieku dziekanem wydziału matematyki był Władysław Folkierski. A. Miecznikowski wybudował pierwszą drogę kołową w Peru. Kolejnym Polakiem, który wzbogacił kulturę materialną Peru był Ryszard Jaxa Małachowski. Zaprojektował on rekonstrukcję Placu Broni w Limie z budynkami Pałacu Prezydenckiego, Pałacu Biskupiego, katedry i gmachu Rady Miejskiej. Zbudował ponadto kilka kościołów, szkół i przepiękne rezydencje w Limie. Na budynku Pałacu Biskupiego widnieje tablica upamiętniająca tego architekta.

Poza Limą
- Jan Kalinowski wprowadził nomenklaturę i sklasyfikował ptactwo i motyle dżungli peruwiańskiej oraz odkrył wiele nie znanych dotychczas gatunków. Zaś z inicjatywy jego syna Celestyna Kalinowskiego doszło w 1968 roku do utworzenia największego peruwiańskiego parku narodowego - Manú, który w 1987 roku został wpisany na listę światowego dziedzictwa naturalnego UNESCO.
- Będąc na wyspie Taquile na Jeziorze Titicaca widziałem dowód pobytu peruwiańskich andyjskich górali w Polsce. Ogromnym zaskoczeniem było dla mnie zobaczenie w miejscowym muzeum Dyplomu Uczestnictwa w XXV Międzynarodowym Festiwalu Folkloru Ziem Górskich w Zakopanem w 1993 roku w Międzynarodowym Konkursie Kapel, Instrumentalistów i Zespołów Ludowych.
- Niedaleko stąd z wioski Cobanaconde 17 maja 1981 roku polscy kajakarze zeszli w dół Kanionu Colca, najgłębszego kanionu na świecie (3232 m), by następnego dnia rozpocząć pierwszy spływ rzeką Colca. Dzięki temu, że byli odkrywcami mogli nadawać odkrytym przez siebie miejscom nazwy geograficzne. Jedne z wodospadów nazwali Wodospadami Jana Pawła II a fragmentom Kanionu Colca nadali nazwy: Kanion Polaków, Kanion Czekoladowy, Kanion Reparaza. W II połowie lat 90-tych w wioskach Cobanaconde i Huambo zmieniono nazwy ulic na Avenida de los Polacos (Aleja Polaków) a w Chivay główna 5-kilometrowa ulica została nazwana Avenida Polonia (Aleja Polska).
- Polscy Franciszkanie mają w Peru swoje misje. W 1991 roku zdarzyła się tragedia w miejscowości Pariacoto. Na wioskę, w której właśnie odprawiali mszę ojcowie Zbigniew Strzałkowski i Michał Tomaszek napadli terroryści ze "Świetlistego Szlaku" - frakcji peruwiańskiej partii maoistowskiej. Misjonarze za głoszenie wiary chrześcijańskiej zostali porwani i następnie zamordowani strzałem w tył głowy.

Polskie slady w Peru zostaly opracowane przez Tomka Cukiernika.
www.tomcuk.republika.pl